نزد ابن سینا، نفس انسانی به مثابة آینه، همواره مدرک ادراکاتی است که به نحو عرضی بر آن عارض می شود و به عبارت دیگر ادراکات، کیفیات عارض بر نفس هستند. محور ادراکات «تمثّل» است و نفس نیز دو ساحت ادراکی دارد، ساحت تجردی عقلانی که بازنمایندة کلیات، طبیعت و ذوات اشیا است و ساحت مادیِ حسی و خیالی که بازنمایندة جزئیات و عوارض اشیاء اکنون و گذشته است. ابن سینا، کیفیت هستی مندی ادراکات مختلف حسی، خیالی و عقلی در نفس را با نظریة ارتسام صور و تقشیر تبیین می کند؛ برای تبیین شکل گیری این الگوی معرفتی می توان چنین تصورکرد که فیلسوف حالات پدیداری ادراک را درون نگرانه در خود تصویر، و شاخصه های آن را احصا می کند، سپس با عرضه کردن آن به مبانی هستی شناختی اش نظریۀ معرفت را بیان می کند. ابن سینا مؤلفه هایی همچون ذهنیت دربرابر عینیت در مسئلة وجود ذهنی، عرض بودن علم و تأثیر کلی یا جزئی بودن ادراک را در نگاه پدیداری به ادراک تبیین می کند و به عرضۀ آن بر مبانی وجودشناسانه ای همچون تفکیک هستی به جوهر و عرض می پردازد و تفسیری معرفتی از عالم براساس همین اصل به همراه نگاه سه گانه به علیت ارائه می دهد و به الگوی خود در معرفت شناسی می رسد. نظام معرفتی سینوی مبتنی بر همین شاخصه ها و مبانی، به حصول نوعی ذات گرایی در تمام تبیین های معرفت شناسانه و پذیرش وحدت سنخی میان مدرِک و مدرَک می رسد.

مقدمه: در دهه های گذشته شواهد به دست آمده در مورد مجموعه اختلالات اسکیزوفرنی، نشان می دهند که اسکیزوفرنی با نقایص قابل توجهی در عملکردهای ادراکی و شناختی (به خصوص نقص هایی در دقت و حافظه عملکردی) همراه است. پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد حافظه کوتاه مدت و ابعاد مختلف آن در بیماران اسکیزوفرن و مقایسه با افراد عادی انجام گرفت.روش: افراد مورد مطالعه 30 بیمار مرد با تشخیص اسکیزوفرنی بستری در بخش روانپزشکی شهرستان شاهرود بودند که به شیوه در دسترس انتخاب شدند. عملکرد حافظه کوتاه مدت آنها با استفاده از مقیاس تجدیدنظر شده حافظه وکسلر (III-WMS) مورد ارزیابی قرار گرفت و با 30 مرد عادی که به شیوه تصادفی انتخاب شده بودند، مقایسه شد.یافته ها: تحلیل واریانس چند متغیره با کنترل سن و تحصیلات نشان داد که بین عملکرد حافظه کوتاه مدت بیماران اسکیزوفرن و افراد عادی در 4 خرده مقیاس حافظه وکسلر از جمله جهت یابی، کنترل ذهنی، تکرار ارقام و حافظه بینایی تفاوت های معنی داری وجود دارد.نتیجه گیری: بیماران اسکیزوفرن در حافظه و مفهوم سازی ضعیف تر از افراد عادی عمل می کنند که این الگو با فرضیه آسیب در قشر پیشانی - گیجگاهی هماهنگی دارد. توان بخشی شناختی یکی از ضروریات مداخلات درمان های روان شناختی در بیماران اسکیزوفرن است.

سابقه و هدف تاکرولیموس متعلق به خانواده مهار کننده های کلسینورین است و عموما به عنوان یک سرکوب کننده سیستم ایمنی پس از عمل پیوند عضو، مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به نقش مهاری کلسینورین در شکل پذیری سیناپسی، یادگیری و حافظه به نظر می رسد که تاکرولیموس می تواند منجر به تغییر در پاسخ های الکتروفیزیولوژیکی و حافظه شود. بنابراین در این مطالعه، تحقیقاتی که در آن ها درگیری تاکرولیموس در عملکردهای شناختی مانند شکل پذیری سیناپسی، یادگیری و حافظه بیان شده، بررسی و مکانیسم احتمالی اثر تاکرولیموس بر شکل پذیری سیناپسی و حافظه توضیح داده می شود. مواد و روش ها در این مطالعه مروری، برای دستیابی به یک نگاه اجمالی درباره اثرات تاکرولیموس بر عملکرد های شناختی در پایگاه های اطلاعاتی PubMed و Google Scholar با استفاده از کلید واژه های تاکرولیموس (Tacrolimus)، کلسینورین (Calcineurin)، شکل پذیری سیناپسی (Synaptic Plasticity)، یادگیری (Learning)، حافظه (Memory) و رادیکال های آزاد (Free radicals) جستجو و مقالات مربوط به سال های 1987 تا 2021 که مرتبط با موضوع بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها در میان 5632 مقاله یافت شده، 72 مقاله با توجه به اهداف تحقیق انتخاب شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که تاکرولیموس باعث بهبود عملکردهای شناختی از جمله شکل پذیری سیناپسی، یادگیری و حافظه می شود. تاکرولیموس همچنین دارای اثرات حفاظتی در مقابل اختلالات شناختی ناشی از شرایط استرس اکسیداتیو می باشد. نتیجه گیری نتایج مطالعه نشان داد که تاکرولیموس احتمالا از طریق مهار کلسینورین، کاهش سطح رادیکال های آزاد و تغییر در سطح کلسیم و گلوتامات می تواند منجر به بهبود یادگیری، حافظه و شکل پذیری سیناپسی شود.

مقدمه و اهداف نقص شناختی خفیف یکی از نیم رخ های شناختی سالمندی است که باتوجه به اینکه کدام یک از کارکردهای شناختی را درگیر می کند به دو نوع اصلی نقص شناختی خفیف نوع فراموشکار و نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار دسته بندی می شود. هدف پژوهش حاضر طراحی برنامه بازتوانی شناختی مبتنی بر مدل فرایند توجه و بررسی اثربخشی آن بر توجه و کارکردهای اجرایی سالمندان مبتلا به نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار بوده است.مواد و روش ها طرح این پژوهش از نوع آزمایشی با پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری است. پس از طراحی برنامه بازتوانی شناختی مبتنی بر نرم افزار، 30 نفر از افراد باالای 60 سال که توسط غربالگری با آزمون مقیاس ارزیابی شناختی واحد روانپزشکی عصبی و تشخیص روان پزشک مبتلابه نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار تشخیص داده شدند و ملاک های ورود را داشتند به تصادف در یکی از گروه های آزمایش و کنترل با ظرفیت 15 نفر جای گذاری شدند. برای انجام مداخله بازتوانی یک سامانه نرم افزاری برگرفته از آموزش فرایند توجه سولبرگ و متیر طراحی شد و روایی و پایایی آن در جامعه سالمند ایرانی تأیید شد. پس از انجام پیش آزمون، گروه آزمایش تحت مداخله 13 جلسه ای بازتوانی با نرم افزار قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند. پس از پایان جلسات و 3 ماه پس از آن مجدداً از هر دو گروه آزمون گرفته شد و نتایج با آزمون های آماری تحلیل کووریانس و من ویتنی یو در نرم افزار SPSS نسخه 26 مقایسه شدند. یافته ها بین میانگین خطا در نمرات توجه انتخابی همخوان و ناهمخوان، کارکرد اجرایی، زمان و خطا در توجه متناوب در فرم A آزمون ردیابی رنگ و زمان توجه متناوب در فرم B همین آزمون و همچنین نمرات زمان و خطا در توجه تقسیم شده، بین دو گروه در مرحله پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (05/0>P)، اما بین میانگین زمان توجه انتخابی، زمان و خطا در توجه پایدار و خطا در توجه متناوب فرم B آزمون ردیابی رنگ تفاوت معناداری بین نمرات پس آزمون دو گروه مشاهده نشد (05/0>P) و مداخله به بهبود معناداری در این بخش ها منجر نشد. همچنین نتایج تا 3 ماه بعد پایدار بودند.نتیجه گیری این یافته ها تأییدی بر اثربخشی مداخلات بازتوانی شناختی می باشد. برنامه بازتوانی شناختی طراحی شده در این پژوهش می تواند باعث بهبود معنادار در توجه و کارکردهای اجرایی بیماران مبتلابه نقص شناختی خفیف نوع غیرفراموشکار شود و می تواند به عنوان یک گزینه برای مداخله توسط بالینگران استفاده شود.

مطالعات زیادی در زمینه بررسی اثر تنش های حرارتی بر عملکردهای شناختی انجام شده است اما نتایج متناقضی در این زمینه وجود دارد. لذا این مطالعه به منظور مروری بر تاثیر تنش های حرارتی بر عملکرد های شناختی انجام گردید. روش کار: در این مطالعه مروری، کلیه مقالات چاپ شده به زبان انگلیسی در زمینه تاثیر تنش های حرارتی بر عملکرد های شناختی، ادراک و سایکوموتور از سال 1970 تا سال 2018 مورد بررسی قرار گرفتند. برای این منظور جستجوی نظام مند مقالات با استفاده از کلمات کلیدی استرس یا تنش حرارتی، عملکرد شناختی، حافظه، استرین گرمایی، درک، سایکوموتور، زمان واکنش، عملکرد ذهنی، حالت یا خلق وخو، پاسخ ذهنی، خطا، عملکرد وظیفه، خستگی، هوشیاری، هایپرترمی و گرمازدگی در پایگاه های اطلاعاتی Scopus, Web of Science, Science Direct, Pub Med, Springer, Wiley Online Library و ProQuest انجام گردید. از 157 بازیابی شده مرتبط با موضوع، در نهایت با توجه به معیارهای ورودی تعیین شده 39 مقاله مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: در این میان 9 (%23) مقاله در سالهای قبل از 2000 میلادی و 30 مطالعه بعد از 2000 میلادی به چاپ رسیده بودند. از تعداد کل مقالات، 1/5%(2 مقاله) در ورزشکاران، 2/10% (4 مقاله) در مشاغل مختلف، 2/10% (4 مقاله) در دانشجویان، 2/10% (4 مقاله) در سربازان نظامی و 2/64% (25 مقاله) در افراد عادی انجام شده بودند. براساس نتایج این مطالعات تنش حرارتی های بعنوان یک عامل زیان آور جهت افت عملکرد شناختی اعم از درک مطلب، حافظه، تمرکز، محاسبات ریاضی، تست ردیابی، زمان واکنش، دریافت و رمزگشایی پیام متنی و عددی، هوشیاری بصری، محاسبات ذهنی، خواندن متن، تست اشکال پنهان و تسلط کلامی شناسایی شدند. نتیجه گیری: براساس نتایج این مطالعات استرس حرارتی بعنوان یک عامل زیان آور جهت اختلال در عملکردهای شناختی معرفی شده است اما توصیف نتایج مطالعات به یک روش سیستماتیک کار دشواری است زیرا متغیرهای مخدوش کننده زیادی از قبیل نوع کار، مدت زمان مواجهه، مهارت و سطح سازش فرد ایفای نقش می کنند.

پیش از این باورها بر این بود که انسولین تنها دارای عملکرد محیطی است و قادر به عبور از سد خونی- مغزی و تاثیر بر سیستم اعصاب مرکزی نیست. اما اکنون مشخص شده است که انسولین و گیرنده های آن در سیستم اعصاب مرکزی وجود دارند. این هورمون نه تنها از سد خونی- مغزی عبور می کند، بلکه ممکن است توسط نورون های مغز نیز سنتز شود و به عنوان یک نوروپپتید نقش بارزی در تکامل و همچنین عملکردهای سیستم عصبی داشته باشد. کمبود این هورمون یا اختلال در گیرنده های مرکزی آن موجب آسیب جدی فرایندهای شناختی و از جمله یادگیری و حافظه می شود که ممکن است ناشی از اثرات غیر متابولیک آن باشد. هدف این مقاله مروری، نگاه کلی به نقش انسولین در رابطه با فرایندهای عصبی بود.

هدف: در سال های اخیر شیوع اعتیاد در جامعه ایرانی رو به افزایش است اما همه افراد درگیر این پدیده شوم نمی شوند. به نظر می رسد برخی آمادگی های محیطی، رفتاری، شخصیتی و شناختی در آسیب پذیری نسبت به اعتیاد سهیم باشند. پژوهش حاضر در راستای بررسی آمادگی های شناختی به مقایسه ی عملکردهای شناختی بازداری و برنامه ریزی در افراد معتاد، معتادین تحت درمان، دو گروه از نوجوانان با تمایل بالا و پایین به اعتیاد، و افراد سالم پرداخته است. روش: روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع علی-مقایسه ای است. گروه نمونه این پژوهش 183 نفر بود که در 5 گروه جای می گرفتند. از این بین 30 نفر گروه معتاد و30 نفر افراد در حال ترک و تحت درمان با متادون به صورت در دسترس در شهر اراک انتخاب شدند. تعداد 30 نفر افراد سالم نیز انتخاب شدند. همه گروه ها به آزمون های استروپ و برج لندن پاسخ دادند. یافته ها: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره در بازداری شناختی نشان داد بین گروه سالم، تمایل بالا و پایین تفاوت وجود نداشت. دو گروه معتاد و تحت درمان نسبت به این 3 گروه عملکرد ضعیف تری داشتند و ضعیف ترین عملکرد مربوط به گروه معتاد بود. در برنامه ریزی شناختی ضعیف ترین عملکرد در گروه معتاد مشاهده شد. پس از آن گروه تحت درمان با حفظ فاصله معنادار از 3 گروه دیگر قرار داشت. گروه تمایل بالا، تمایل پایین، و سالم به ترتیب در مراتب بعدی قرار داشتند. نتیجه گیری: عملکردهای شناختی بین افراد معتاد، معتادین تحت درمان، دو گروه از نوجوانان با تمایل بالا و پایین به اعتیاد، و افراد سالم متفاوت است.

مقدمه و اهداف: موسیقی به دلیل ارتباط با بسیاری از فعالیت های پیچیده مغزی مانند درک، شناخت، حافظه و یادگیری واسطه ای مناسب جهت مطالعه عملکردهای مختلف مغزی است. شناخت یکی از عملکردهای مهم سیستم مرکزی است که امروزه مورد توجه بسیاری از محققان قرار دارد. نتایج برخی مطالعات حاکی از آن است که احتمالا فراگیری موسیقی بتواند سبب تقویت و تکامل مسیرهای عصبی مربوط به فرآیندهای شناختی گردد و تاثیر مثبتی بر درک گفتار به خصوص در شرایط نویزی و چالش برانگیز داشته باشد. مطالعه ی مروری حاضر کوشیده است که بر اساس پژوهش های بالینی موجود تاثیر موسیقی بر عملکرد شناختی و درک گفتار را مورد بررسی قرار دهد. مواد و روش ها: با جستجو در بانک های اطلاعاتی, Google Scholar, PubMed, Science Direct, Scoppus SID و با استفاده از کلیدواژه-های شناخت، حافظه، موسیقی، توجه و درک گفتار، مقالات پژوهشی چاپ شده در مجلات معتبر در بازه زمانی 18 ساله از سال 2000 میلادی تا 2018 مورد جستجو قرار گرفتند و در نهایت 38 مقاله مرتبط انتخاب و بررسی شد. یافته ها: مرور مطالعات انجام شده نشان داد که موسیقی تاثیر مثبت بر شناخت و اجزای شناختی از جمله حافظه، توجه و عملکردهای اجرایی، همچنین ادراک گفتار و اجزای آن مانند فورمنت ها و هجاها دارد. همچنین نتایج مطالعاتی که عملکردهای شناختی و درک گفتار را به طور هم زمان در موسقیدان ها و غیرموسیقی دان ها بررسی کردند، نشان دادند موسیقی دان هایی که عملکرد شناختی بهتری داشتند، قابلیت درک گفتار بالاتری نیز، در شرایط نویزی دارند. نتیجه گیری: غالب تحقیقات ارتباط مشخصی را بین فراگیری موسیقی و بهبود عملکردهای شناختی و درک گفتار نشان می دهند. فراگیری نواختن موسیقی و آموزش خاص در سیستم شنوایی فقط شامل درک درست و تولید صدا نمی باشد، بلکه ارتباط میان این اصوات است که می تواند باعث تغییر در عملکرد شناختی شود. همچنین نواختن موسیقی باعث بهبود پردازش سیستم شنوایی و در نتیجه درک بهتر گفتار در موقعیت های پیچیده ی شنوایی می گردد. در واقع به نظر می رسد آموزش موسیقی تعامل بین پردازش های ادراکی و شناختی رده بالا را افزایش می دهد.